Tim Berners-Lee ผู้ให้กำเนิดเว็บ เปิดใจ…เว็บวันนี้ไม่เหมือนที่ฝันเอาไว้

Sir Tim Berners-Lee ผู้ให้กำเนิด World Wide Web ได้เขียนบทความพิเศษลงใน The Guardian เพื่อย้อนรำลึกถึงช่วงเวลาที่เขามอบเทคโนโลยีเว็บให้กับโลกโดยไม่คิดค่าใช้จ่าย พร้อมสะท้อนความกังวลว่าเส้นทางที่เว็บกำลังเดินอยู่อาจเบี่ยงเบนไปไกลจากจุดมุ่งหมายดั้งเดิมที่เขาใฝ่ฝันไว้

จุดเริ่มต้นของเว็บ: ความฝันเพื่อการเข้าถึงที่เสรี

Berners-Lee เล่าย้อนกลับไปเมื่อเขาอายุ 34 ปี ขณะทำงานที่ CERN ในปี 1989 เขาได้พัฒนาแนวคิดการเชื่อมโยงข้อมูลด้วยระบบ hypertext บนโครงข่ายอินเทอร์เน็ต กลายเป็นต้นกำเนิดของ World Wide Web ซึ่งเขาเชื่อมั่นว่าการทำให้เว็บเข้าถึงได้ฟรีคือหัวใจสำคัญในการผลักดันให้มันเติบโตและมีประโยชน์ต่อมนุษยชาติ ด้วยเหตุนี้ เขาจึงโน้มน้าวให้ CERN สละสิทธิทางปัญญาและประกาศให้เว็บเป็นสมบัติสาธารณะในปี 1993 เพื่อเปิดโอกาสให้ใครก็ตามสามารถใช้ พัฒนา และต่อยอดได้อย่างเสรี

ความท้าทายจากการแข่งขัน

อย่างไรก็ตาม แม้เว็บจะเติบโตอย่างมหาศาลจนกลายเป็นโครงสร้างพื้นฐานที่ทุกคนพึ่งพาได้ในชีวิตประจำวัน แต่ Berners-Lee ชี้ให้เห็นว่าปัจจุบันเว็บกลับกำลังเผชิญความท้าทายที่ทำให้วิสัยทัศน์ดั้งเดิมสั่นคลอน เขาตั้งคำถามว่าเว็บยังคงเป็นพื้นที่เสรีจริงหรือไม่ เมื่อบริษัทเทคโนโลยีขนาดใหญ่ต่างแข่งขันกันกักเก็บและผูกขาดข้อมูลผู้ใช้ ข้อมูลเหล่านี้มักถูกขายต่อให้โบรกเกอร์หรือแม้แต่รัฐบาลเผด็จการ โดยที่ผู้ใช้แทบไม่รู้ตัวว่าได้สูญเสียสิทธิความเป็นเจ้าของข้อมูลส่วนบุคคลไปตั้งแต่แรก

เขายังวิจารณ์อย่างตรงไปตรงมาว่าอัลกอริธึมของแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียจำนวนมากถูกออกแบบมาเพื่อสร้างการเสพติด ส่งผลต่อสุขภาพจิตของผู้ใช้งาน โดยเฉพาะกลุ่มเยาวชน ในขณะเดียวกันก็เอื้อต่อการแพร่กระจายข้อมูลเท็จ ข่าวปลอม และเนื้อหาที่เร้าอารมณ์มากกว่าสาระที่แท้จริง ปัญหาเหล่านี้ทำให้บทบาทของเว็บในฐานะแหล่งเรียนรู้และการเชื่อมโยงมนุษย์กลับกลายเป็นเครื่องมือที่อาจบิดเบือนความจริงและสร้างความแตกแยก

ในอีกมิติหนึ่ง Berners-Lee แสดงความกังวลเกี่ยวกับการพัฒนาเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) ที่กำลังถูกผลักดันโดยบริษัทยักษ์ใหญ่เพียงไม่กี่ราย เขาเปรียบเทียบสถานการณ์นี้กับอดีตของเว็บ โดยย้ำว่าไม่ควรปล่อยให้เทคโนโลยีสำคัญกลายเป็นเครื่องมือผูกขาดของคนเพียงกลุ่มเดียว หากไม่มีการกำกับดูแลระดับโลก มนุษยชาติก็อาจต้องเผชิญกับผลลัพธ์ที่คาดไม่ถึง

ทางออก

แม้จะสะท้อนความกังวล แต่ Berners-Lee ก็ยังมองเห็นทางออก เขาได้เสนอแนวคิดและโครงการที่กำลังดำเนินการเพื่อฟื้นคืนจิตวิญญาณของเว็บ หนึ่งในนั้นคือ “Solid” แพลตฟอร์มโอเพนซอร์สที่พัฒนามานานกว่าทศวรรษ เพื่อให้ผู้ใช้เป็นเจ้าของข้อมูลของตนเองอย่างแท้จริง โดยที่แอปพลิเคชันต้องขออนุญาตจากผู้ใช้ในการเข้าถึงข้อมูล แทนที่จะถูกควบคุมโดยแพลตฟอร์มกลาง เขายังเรียกร้องให้มีการกำกับดูแลเทคโนโลยีในระดับโลก ผ่านโครงสร้างแบบไม่แสวงหากำไรคล้าย CERN เพื่อสร้างมาตรฐานความโปร่งใส ความปลอดภัย และความรับผิดชอบต่อสังคม

Berners-Lee ทิ้งท้ายอย่างชัดเจนว่า การที่เขายกเว็บให้เป็นสมบัติของทุกคนตั้งแต่แรกก็เพราะเชื่อว่าเว็บจะสำเร็จได้ก็ต่อเมื่อมัน “ทำงานเพื่อทุกคน” วันนี้เมื่อเว็บกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน ภารกิจในการปกป้องและพัฒนามันต่อไปจึงไม่ใช่หน้าที่ของใครคนใดคนหนึ่ง แต่เป็นความรับผิดชอบร่วมกันของนักพัฒนา ผู้กำหนดนโยบาย และผู้ใช้ทั่วโลก รวมถึงประเทศไทย ที่ควรตั้งคำถามและร่วมกันออกแบบให้เว็บกลับมาเป็นพื้นที่สาธารณะที่เปิดกว้างและเป็นธรรมตามเจตนารมณ์ดั้งเดิมของผู้ให้กำเนิด

ที่มา